Khe nứt trong đá

 http://repository.vnu.edu.vn/handle/VNU_123/18514

Khe nứt là thuật ngữ được dùng trong địa chất học để chỉ một mặt phát triển không liên tục trong một thể địa chất, làm cho đá bị dập vỡ, mất đi tính liên tục và có thể tạo thành các mảnh nhỏ.Một khe nứt có thể tạo ra những khoảng trống lớn hoặc khe hở nhỏ trong thân đá.

Khe nứt thường được hình thành khi ứng suất tác động vào thân đá lớn hơn sức bền của thân đá, làm cho thân đá bị mất đi tính bền vững dọc theo mặt xung yếu nhất của nó.

Một số nhà địa chất quan niệm các đứt gãy là một bộ phận của khe nứt, nhưng nhiều nhà địa chất phân biệt giữa các khe nứt và đứt gãy.

Thông thường, có rất ít sự dịch chuyển hoặc hầu như không có sự dịch chuyển của đá dọctheo khe nứt, trong đó sự dịch chuyển liên quan tới sự mở rộng của mặt vỡ lớn hơn sự dịch chuyển của đá ở 2 bên mặt khe nứt theo chiều song song với bề mặt khe nứt. Đặc tính này phân biệt các khe nứt với các đứt gãy, được định nghĩa là một cấu tạo dập vỡ mà đá ở 2 bên mặt dập vỡ dịch trượt theo hai chiều ngược nhau với mức độ lớn hơn nhiều so với sự phân tách của khối đá ở 2 bên mặt dập vỡ. 

Các khe nứt thường được thành tạo do sự tác động của một trường ứng suất tự nhiên lên thân đá trong điều kiện biến dạng dập vỡ dòn.Chúng hình thành khi ứng suất tác động lớn hơn sức bền của thân đá dọc theo mặt tác động.

Sự dập vỡ của đá có thể hình thành do sự căng giãn, ép nén hoặc dịch chuyển của của thể địa chất, sự tương phản nhiệt độ, mật độ và thể tích trong thể thân đá khi một bộ phận của nó bị nóng lên hoặc nguội lạnh, do thay đổi của trường ứng suất gần mặt đất.

Sau khi các biến dạng tạo các khe nứt ban đầu nói trên, một số biến dạng dòn khác có thể quan sát được bao gồm cả trượt ma sát hoặc sự dập vỡ phát triển kế thừa từ các khe nứt hoặc đứt gãy hình thành trước bị tái hoạt động.

Khe nứt là cấu tạo phổ biến nhất, có thể quan sát được ở bất cứ đâu ở phần trên cùng của vỏ Trái Đất. Chúng phân bố trong nhiều loại đá khác nhau và hình thành từ nhiều môi trường kiến tạo. Chúng khống chế đặc tính của nhiều kiểu địa hình đặc biệt trên bề mặt Trái Đất và đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự vận chuyển các dung dịch, như dầu khí hoặc nước và các dung dịch khác trong đá.